Ekonomik ve besleyici olmasıyla bilinen patates, sofraların en sık tercih edilen sebzelerinden biridir. Ancak her patates güvenli değildir. Uzun süre bekletilen, yanlış koşullarda saklanan veya tarladan hastalıklı gelen patatesler, ciddi sağlık sorunlarına yol açan toksik maddeler üretebilir.
Yeşil ışık tehlike sinyali: Solanin
Patatesin en bilinen tehlikesi, ışığa maruz kaldığında oluşan yeşillenmedir. Bu yeşil renk, "solanin" adı verilen toksik bir maddenin biriktiğinin işaretidir. Aynı madde, patates filizlendiğinde de yoğunlaşır. Solanin tüketimi; mide bulantısı, kusma, baş dönmesi ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Uzmanlar, hafif filizlenmiş kısımların derinlemesine temizlenebileceğini, ancak yoğun filizlenmiş ve yeşillenmiş patateslerin kesinlikle tüketilmemesi gerektiğini belirtiyor.
Tarladan gelen risk: Siğil, ur ve lekeler
Tüketicinin gözden kaçırabileceği bir diğer tehlike ise tarladan gelen hastalıklardır. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın "Patates Hastalıkları" konulu raporu, sofralara gelmemesi gereken yumruları net bir şekilde tanımlıyor.
Rapora göre, "Patates Siğil Hastalığı" veya "Kök-Ur Nematodları" gibi etkenlerin neden olduğu "siğil" ve "ur" benzeri oluşumlar, patatesin pazar değerini tamamen yok eden ve tüketilmemesi gereken durumlardır. Benzer şekilde, "Geç Yaprak Yanıklığı" (Mildiyö) hastalığı yumruya geçtiğinde kabukta "çöküntü" ve kabuk altında "koyu renkli mor ve siyah belirtiler" oluşturur. "Kuru Çürüklük" ise yumruda "koyu renkli çökük lekeler" ve "mumyalaşma" ile kendini gösterir.
Bakanlık belgeleri, bu tür "bulaşık" yumruların "sofralık olarak kullanılmaması" ve imha edilmesi gerektiğini açıkça belirtmektedir.
Çürük ve buzdolabı hatası
Yumuşamış, kötü kokan veya "Bakteriyel Yumuşak Çürüklük" gibi nedenlerle "yaş çürüklük" geliştiren patateslerin çürük kısmı kesilerek kullanılması da risklidir. Toksinler, sadece görünen çürük kısımda kalmaz, patatesin geneline yayılabilir.
Yaygın yapılan bir diğer hata ise patatesi buzdolabında saklamaktır. Soğuk hava, patatesteki nişastanın hızla şekere dönüşmesine neden olur. Bu patatesler, kızartma gibi yüksek ısılarda pişirildiğinde "akrilamid" adı verilen potansiyel kanserojen bir madde oluşturur.
Güvenli tüketim için patatesin; serin (4-10°C), kuru, karanlık ve hava alabilen yerlerde saklanması, alırken ise kabuğunda yeşil renk, filiz, siğil, ur veya çökük lekeler olmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.